HOCA SEYFETTİN KÖPRÜSÜ KULA

Kültürümüzde köprü ve su yapılarına eskiden beri büyük bir önem verilmiştir. Bu durum bugün de devam etmektedir. Gediz Havzasında bulunan tarihi köprülerin büyük bir kısmı devlet veya yönetimde bulunan kişiler tarafından yaptırılmıştır. Bir kısmı da yöre halkından varlıklı hayırsever kişilerin yardımıyla veya vakıflar aracılığıyla inşa edilmiştir. Örneğin Kula yakınında Gediz Nehri üzerinde bulunan Hoca Seyfettin Köprüsü, yaptıran hayırsever kişinin adını taşımaktadır. Yine mevcut köprülerin korunması, tamiri ve işlevini sürdürmesi konusuna da genellikle gereken önem verilmiştir. Köprü, Hoca Seyfettin İbni El-Hac Saruhan tarafından 15. yüzyılın sonu ile 16. yüzyılın başına rastlayan bir dönemde yaptırılmıştır. Kula?da kitabesinden anlaşıldığı üzere Kurşunlu Camii (1496) nin de banisi olan Hoca Seyfettin (Uluçay,1940:IX,X), halk arasındaki bir söylentiye göre köprünün inşaatında bizzat bulunmuş ve mimarlığını da yapmıştır.10 Köprü ve caminin dışında muallimhane, zaviye ve kervansaray da inşa ettirmiş ve bu eserlerine birçok vakıflar bırakmış olan Hoca Seyfettin, Kula nın imarında rol oynayan önemli tarihi şahsiyetlerden biridir. Kulada, 1520 ve daha sonraki yıllarda kendi adını taşıyan bir mahallenin (Cami-i Seyfeddin) varlığı da (Gökçe, 2001:8-37), bir bakıma bu önemi yansıtan bir örnektir. Kuzeydoğu-güneybatı istikametinde, dar, derin ve simetrik yamaçlı bir vadi kesitinde döşemesi düz bir şekilde yapılan köprü, yaklaşık 50 m uzunluğunda ve 4.15 m genişliğindedir. 4 gözlü olan köprünün ikisi büyük, güney yakasında ikisi küçük; tamiratlar nedeniyle kısmen kapatılmış boşaltma gözleri mevcuttur. Gözlerin hepsi sivri kemerlidir. Büyük gözler düzgün kesme taş, duvarlar ve küçük gözler moloz taş örgüye sahiptir. Köprünün inşasında çoğunlukla kalker ve volkanik kayaçlar kullanılmıştır. Duvar örgüsünden büyük bir tamirat geçirdiği anlaşılan köprünün iki büyük gözü arasındaki selyaranın üstünde 1910 (H.1328) yılına ait tamir kitabesi görülür (Fotoğraf 7). Yerinden çıkarılmaya çalışılırken kısmen tahrip edilen kitabenin okunabilir kısmı şöyledir: “Birinci Hürriyet padişahı Sultan Mehmed Reşad ibn-i Mahmud Han ibnü?s-sultan Gazi Abdülmecid Han […] sene-i devriyesinde sene 1328 […] olunmuştur”. Gediz Nehri üzerinde yer alan Hoca Seyfettin Köprüsü (2006). Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan bir belgede (DH.İD..,DN.186, GN.60), H.1326 Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan bir belgede (DH.İD..,DN.186, GN.60), H.1326 yılında köprü tamiratında kullanılan kesme taşın bedelinden hareketle “Kula kazası Burgaz Köprüsü masarıf-ı inşaiyesi için taş müteahhidi Mihail'in matlubu olan senedin meclis-i idare-i heyet-i sabıkına eski tarih verilerek tasdik edildiğinden bahisle icab edenler hakkında muamele-i kanuniyenin icrası”ndan bahsedilmesi; bu büyük tamiratla ilgili detaya ait bazı bilgiler vermektedir.

Aynı cephede boşaltma gözleriyle büyük gözlerin arasında kırılmış; kalan parçası tahrip olmuş ve muhtemelen daha önce yapılan bir tamiratı konu edinen başka bir kitabe vardır. Ancak bu kitabenin kalan parçasını okumak mümkün olmamıştır. Köprünün mimari özellikleri, çevredeki volkan rölyefi, Gediz yatağından çıkan termal ve maden suyu kaynakları dikkate alındığında; yöre turistik çekicilikler bakımından önemli bir potansiyel taşımaktadır. İzmir İki Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 27.08.2003 tarih ve 11961 numaralı kararı ile köprü koruma altına alınmıştır. Yeni köprü tarafı hariç diğer taraflardan 50şer m koruma alanı belirlenmiştir. Mimari bakımdan güzel bir görünüme sahip olan Hoca Seyfettin Köprüsü, yakın zamanda yapılan özensiz tamirat ve güçlendirme çalışmaları ve bunlarda beton kullanılması, köprünün tarihi görünümüne zarar vermiştir. Aynı şekilde yeni köprünün çok yakın mesafede inşa edilmesi, vadinin güney tarafında yapılan bazı hafriyatlar da tarihi köprünün görünümünü olumsuz yönde etkilemiştir.
Saruhan oğlu Hoca Seyfettin’in Kula’da bir cami, caminin yanında bir kuyu, zaviye ve yetimhane, ayrıca dükkanlar; Kula’nın 15 km kuzeyinde Gediz nehrinin yanında dört değirmen ve bir han yaptırdığı ve vakıf ettiği anlaşılmaktadır. Hoca Seyfettin bunlardan başka değirmenlere yakın bir yerde Gediz nehri üzerine bir köprü inşa ettirmiştir. Bu gün bu köprü Boğaz, Bahas Köprüsü ismi ile adlandırılmaktadır.

köprü su yapı mimari gediz volkan nehir hoca seyfettin boğaz bahas