HALEPLİ BAHÇE MOZAİKLERİ ŞANLIURFA

Genç kız figürü, Şanlıurfa'nın orta yerinde, her gün yüzlerce insanın üzerinden geçtiği açıkhavada fuar alanının altında bulundu. Efsanevi balıklarıyla halk arasında kutsal sayılan Balıklıgöl'ün birkaç yüz metre uzağında...

Toprak yığınını eşeledikçe karşımızda duran insan yüzü giderek belirginleşiyor. Küçük renkli taş parçalarından (tessera) yapılmış yüzün, bir genç kız maskı olduğunu fark etmemiz uzun sürmüyor. Bu güzel ve sevimli kızın yüzü iki aydır sürdürdüğümüz kazılarda bir ödül gibi... Ama daha da anlamlı olan, şubat ayının dondurucu soğuğunda sabahın erken saatlerinden beri orada çalışan arkeolog arkadaşımızın yaşadıkları... O gün, 14 şubat Sevgililer Günü ve yaklaşık 1700 yıl önce yaşamış bir mozaik sanatçısının hünerli ellerinin yarattığı bu sevimli yüz, ona uzaktaki sevgilisini hatırlatıyor.

Bu genç kız figürü, Şanlıurfa’nın orta yerinde, her gün yüzlerce insanın üzerinden geçtiği açıkhava fuar alanının altında bulundu. Efsanevi balıklarıyla halk arasında kutsal sayılan Balıklıgöl’ün birkaç yüz metre uzağında yürütülen Kentsel Dönüşüm Projesi’nin altyapı çalışmaları sırasında mozaik parçalarına rastlanmış ve altyapı çalışması durdurularak Şanlıurfa Müze Müdürlüğü tarafından kurtarma kazılarına başlanmıştı.
İki metre derinlikte ortaya çıkan mozaik ince işçiliği, renkleri ve içinde yer alan muhteşem figürleri ile arkeoloji dünyasında eşine nadir rastlanan bir buluntuydu. Yerel gazeteci Yusuf Sabri Dişli, o soğuk şubat gününde ortaya çıkarılan sevimli genç kız maskını, İÖ 334’te Seleukoslar’ın burada kurduğu Antik Edessa kentinden esinlenerek "Edessa Güzeli" olarak adlandırmış, kazı alanı adeta ziyaretçi akınına uğramıştı.

Şubat sonuna gelindiğinde bordüründe Edessa Güzeli’nin bulunduğu mozaiğin 5,70x7,50 metrelik bölümü açılmıştı. Arkeologlar bu sanat eserinin, bölgenin Roma’ya bağlı olduğu 3 ila 5. yüzyıllar arasında yapıldığını tahmin ediyor. ilk dönemi Mart ayında tamamlanan Haleplibahçe kurtarma kazısında Edessa Güzeli’nin yer aldığı mozaikle birlikte iki taban mozaiği daha yüzlerce yıl sonra günışığı ile buluştu. Bahar aylarında ikinci dönemi başlayan kazılar ilerledikçe, mozaiklerin antik dönemde tahrip edilmiş olma ihtimali belirdi. Şanlıurfa Müzesi Müdürü Arkeolog Nurten Aydemir, "Edessa Güzeli’nin bulunduğu mozaikteki figürlerin bazı bölümleri tamamen dağılmıştı" diyor.
Ama asıl heyecan verici olan Grek ve Roma sanatında kabartma, heykel ve lahitler üzerinde savaşırken gösterilen Amazonların, bu mozaikte avlanırken betimlenmesiydi.
Bu arkeolojik buluntuyu önemli kılan başka bir özellik daha vardı: Dört Amazon kraliçesinin üçü Grekçe adlarıyla birarada gösteriliyordu. Arkeolog Hasan Karabulut, "Araştırmalarımıza göre, daha önce bilinen, dört Amazon kraliçesinin avlanırken adlarıyla birlikte gösterildiği bir mozaik yok" diyor.

Ortaya çıkarılan üç mozaik farklı içeriklere sahip: Amazonlar mozaiği, geometrik desenli mozaik ve ördekli mozaik... Amazonlar mozaiğinde, bordürün üst köşesindeki genç kız maskı bir uzun ve bir kısa kenarındaki figürleri birbirine bağlıyor. Amazonlardan ikisi ayakta ikisi at üzerinde betimlenmiş. Ayaktaki Amazonlardan birisinin yanındaki yazı, onun kraliçe Hippolite olduğuna işaret ediyor. Sol elinde hilâl şeklindeki kalkanını tutan Hippolite sağ elindeki kılıcını bir leoparın boynuna saplamış.

mozaikfigürtoprakarkeolojikazıgrekçekılıç