AYA Ä°RÄ°NÄ° KÄ°LÄ°SESÄ° MÃœZESÄ°

Aya İrini, Bizans`ın İlk Kilisesi...
Konstantin, ÅŸehri yeniden kurarken kendi adına bir forum, saray ve hipodromun yanı sıra, 330`larda Roma tapınaklarının üzerine Aya Ä°rini Kilisesi`ni inÅŸa ettirir. Aya Ä°rini ya da Hagia Eirene`nin sözlükteki anlamı `Kutsal Barış`; ama aynı zamanda da, aynı yüzyılda yaÅŸamış bir azize. Azizenin gerçek adı Penelope`dir. Hıristiyanlığı yaymaya çalışır. Putperestler tarafından yılanlarla dolu bir kuyuya atılır; ölmez. TaÅŸlanır, atlara baÄŸlanıp sürüklenir; yine de ölmez. Mucizelerin sonunda putperestler Hristiyan olur; Ä°rini de bir azize. Ä°mparator Konstantin, bu olaÄŸanüstü olay üzerine yaptırdığı tek tanrılı dinin ilk mabedine Aya Ä°rini adını verir.

Aya Ä°rini, Bizans`tan günümüze kalan atriumlu tek kilise. Atrium, eski Roma tapınaklarının ortasındaki çevresi revaklı bir avlu. Aya Ä°rini, yerini aldığı tapınağın özelliklerini bugüne kadar getirmiÅŸ. Ancak bugünkü Aya Ä°rini, aynı Aya Ä°rini deÄŸil. Çünkü ahÅŸap ilk Aya Ä°rini, 532`de yanmış. Ä°mparator Iustinianos, çok tanrılı inancı kesinlikle yasaklayınca ayaklanan halk, Zeus`a sığınarak hem Ayasofya`yı, hem de Aya Ä°rini Kilisesi`ni yakmış... Ä°ustinianos, Ayasofya ve Aya Ä°rini`yi yeniden yaptırmış. Ancak Aya Ä°rini 564`te bir kez daha yanmış. Onarılmış... Ä°ki yangından sonra, bu defa depremlerle sallanmış. Yani kilise üç kez onarılmış.

Osmanlı sultanı II. Mehmet, Ä°stanbul`a girip yeni bir dönemi baÅŸlatır. Yapımına baÅŸlanan Topkapı Sarayı`nın dış duvarları, Ayasofya ve Aya Ä°rini`nin arasından geçer. Aya Ä°rini bir süre sonra silâhların bakım ve onarımının yapıldığı iç cephane olur.
Aya Ä°rini, Osmanlı`nın ilk müzesidir. Depodaki silâhlar antika olunca 19. yy.`da ilk müze Aya Ä°rini`de açılır. Aya Ä°rini`nin galerilerine çıkışı saÄŸlayan çift kanatlı merdivenler o sıra yapılır. Osmanlı, Aya Ä°rini`ye, ana kapıdaki 1726 tarihli kitabeyi ve merdiveni ekler.

Aya Ä°rini`yi sallayan o eski depremler sırasında Bizans`ta ikonalar, dinen yasaklandığı için onarımlarda duvarlar süslemesiz bırakılmış. Bugün, Osmanlı`nın üzerine bir bayrak asarak kapattığı apsis yarım kubbesindeki Ä°sa`yı simgeleyen haç ve haçın altında Ä°sa`nın çarmıha gerildiÄŸi Golgota Tepesi`ni simgeleyen birkaç basamaklı kürsü çizimi dışında bir motif kalmış.

1453 yılında Ä°stanbul`un fethinden sonra kilise camiye çevrilmediÄŸi için yapıda önemli bir deÄŸiÅŸiklik yapılmamıştır. Uzun süre ganimet ve silah deposu olarak kullanılmıştır. Tophane müÅŸirlerinden Damat Ahmet Fethi PaÅŸa 1846 yılında Türk müzesinin ilk nüvesini oluÅŸturan eserleri burada sergilenmiÅŸtir. 1869 yılında Aya Ä°rini, Müze-i Hümayun (Ä°mparatorluk Müzesi) adını almıştır. Zamanla, sergi mekânlarının yetersiz kalması nedeniyle buradaki eserler 1875 yılında Çinili KöÅŸk`e taşınmıştır. 1908 tarihinden itibaren Aya Ä°rini Askeri Müze olarak kullanılmıştır. Daha sonra bir süre boÅŸ kalan yapı onarılmış ve Ayasofya Müzesi MüdürlüÄŸü`ne baÄŸlı bir birim haline getirilmiÅŸtir.

kilise topkapı sultanahmet müze sergi sanat bizans