İzmir Ticaret Odası, ticaret ve kültürün birbirini tamamlayan vazgeçilmez iki unsur olduğu bilinciyle, İzmir Ticaret Odası Müzesi' ni kurdu. Tarih boyunca büyük yıkıntılar geçiren İzmir, her defasında yeniden inşa edilmiş ve eski durumundan daha güçlü şekilde yerini korumuştur. İtalyan denizci şehir devletlerinin, ticari faaliyetler için yerleşmeyi uygun gördükleri yerlerden birisinin İzmir olması bunu kanıtlamaktadır. İzmir' in dış ticaret hacminin genişlemesi, şehrin fiziksel yapısını değişime uğrattığı gibi, nüfus bileşiminde de etkili olmuştur. XIX. Yüzyıl ortalarına kadar İzmir, bazı dönemlerde zarar görmekle beraber, İstanbul ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu'nun en önemli ithalat ve ihracat limanı olma özelliğini korudu. İzmir, yabancı tüccarların ve aracılarının tercih ettiği bir şehir olarak yükselmesini sürdürdü. 1850'de İzmir' de 20 değişik ülkenin tüccarlarına ait büyük ticarethaneler bulunuyordu ve bu ülkelerden 17'si İzmir' de konsolosluk açmıştı. İzmir' de ticaretin yoğunlaşması, yabancı tüccar sayısının artışı, tüccar grupları arasında boy gösteren bir takım sorunları da beraberinde getirdi. Bunun üzerine İzmir' de bir ' Ticaret Meclisi ' oluşturulması gündeme geldi. 1850' de İzmir Ticaret Meclisi' nin kurulması kararlaştırıldı. Ticari yoğunluğun beraberinde getirdiği bir diğer uygulama, 1862' de Ticaret Mahkemesinin kuruluşudur. İç bölgelerdeki tarımsal ürünleri İzmir' e daha kolay akıtmak, İzmir' e dış ülkelerden gelen malları daha geniş tüketici kitlesine ulaştırmak için, teknolojinin ulaşmış olduğu son nokta olan demiryollarının inşası 1850' lerde gündeme geldi. İngiliz tüccarları, 8 Eylül 1856' da istedikleri imtiyazı aldılar. İzmir limanına gelen gemiler, açıkta demirliyor, yükleri mavna ve şatlarla kıyıdaki küçük iskelelere getiriliyor, ihraç edilecek ürünler de yine aynı şekilde ve aynı araçlarla gemilere yükleniyordu. Yükleme ve boşaltma işlerinin hızlandırılmasına ihtiyaç duyuldu. 1867' de imtiyazı alınan rıhtımın inşası 1876' da gümrük önündeki 100 arşınlık kısım hariç tamamlandı. Tanzimat döneminde, tarım, sanayi ve ticaretin geliştirilmesi amacıyla ilk olarak idari ve hukuksal düzenlemelere girişildi. Meclis-i Ziraat ve Sanayi(1838), Islah-ı Sanayi Komisyonu(1865), Meclis-i Ticaret ve Ziraat ülkenin tarım, sanayi ve ticari alanlarda güçlendirilmesi için gerekli olan önerileri üretmek gibi işlevlerle yükümlüydüler. Osmanlı Devleti' nde kurulan ilk yerli ticaret odası, 19 Ocak 1880' de kurulan Dersaadet Ticaret Odası' dır. Ziraat ve Ticaret Nezareti tarafından 2 Ağustos 1882' de gönderilen bir yazıda liva ve kazalarda birer ticaret Odası açılması istenmekteydi. İzmir' de bir Ticaret Odası kurulması yönünde 1884'te çalışmaların başlatıldığı anlaşılıyor. 1884 yılına ait Aydın Vilayeti Salnamesinde; HACI HAFIZ SÜLEYMAN EFENDİ, ARNAVUT İBRAHİM EFENDİ, ŞABAN EFENDİ, GİRİTLİ HACI ŞERİF EFENDİ, HALİM AÐAZADE HALİL EFENDİ, YEMİŞÇİ TAHİR EFENDİ, SULTANYAN EFENDİ, GABRİEL EFENDİ, HACI SALİH EFENDİ, YODONARA EFENDİ, KOSTAKİ EFENDİ, BALYOZZADE MATYOS EFENDİ, HAIM ALAZRAKİ EFENDİ, HACI AÐA BEY, MEMİKO NİKOLAYİDİ EFENDİ' den oluşan bir Ticaret Odası' nın mevcut olduğunu göstermektedir. Genel Kurul toplantılarının yapıldığı tarih ve 1923 yılına ait İzmir Vilayeti İstatistiklerinde verilen 1 Ağustos tarihine bakarak, İzmir Ticaret Odası' nın kuruluşunun 1885 Ağustos ayının ilk haftası içinde gerçekleştiğini söyleyebiliriz. İzmir Ticaret Odası, ilk kuruluş yılı içinde, üzüm, incir, afyon gibi İzmir' in temel ihracat ürünleri üzerinde hile yapılmasını engelleme yönünde çalışmalarda bulunmuş ve bu ürünlerin ıslahı yönünde çalışmalara yönelmişti. İzmir Ticaret Odası, İzmir tüccar ve sanayicilerinin çeşitli organizasyonlarda yer alması için de çaba harcamaktaydı. 1888' de gazete aracılığı ile yaptığı bir duyuruyla, Aydın Vilayetinde bulunan tüccar ile sanayi erbabı tarafından 1889 senesi Paris' te açılacak umumi sergiye, mahalli ve sanayi ürünlerini göndermek arzusunda bulunanların odaya müracaatla isimleri ile beraber gönderecekleri eşya ve emtianın çeşit, cins ve miktarını kaydettirmelerini istemekteydi. İzmir Ticaret Odası Yönetim Kurulunu yenilemek için her yıl tekrarlanan seçimlerde, Yönetim Kurulunu oluşturan üyelerin de pek fazla değişime uğramadığı, Yönetim Kurulundan ayrılan bir üyenin bir veya iki dönem sonra yeniden girdiği görülmektedir.